کاهش هزینه‌های صنعت طیور با واکسن نوترکیب ساخت محقق دانشگاه تهران
پایان‌نامه امیر اصغری باغخیراتی، دانشجوی دکتری تخصصی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، با عنوان «نمایش سطح مخمری قسمتی از آنتی‌ژن H9 (HA-RBD) به عنوان کاندید واکسن اختصاصی علیه آنفلوانزای طیور تحت تیپ H9N2 در ایران» به عنوان یکی از پژوهش‌های منتخب تقاضامحور کشور در سال 1403 انتخاب شد.
این تحقیق به دنبال توسعه روشی نوین برای تولید واکسن آنفلوانزای طیور بوده و می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش خسارات اقتصادی صنعت طیور و ارتقای سلامت عمومی داشته باشد. در ادامه، جزئیات این پژوهش و دستاوردهای آن را با پرسش از دکتر اصغری، بررسی می‌کنیم:
چه مراحلی برای انتخاب موضوع پایان‌نامه طی کردید؟ آیا ایده اولیه از طرف شما، استاد یا همکاری مشترک بود؟
هدف من از ابتدا پرداختن به یکی از چالش‌های اساسی صنعت طیور یعنی آنفلوانزا بود. ایده اولیه توسط استاد راهنمایم مطرح شد و من تحت راهنمایی ایشان و سایر استادان، این طرح کاربردی را برای کاهش خسارات اقتصادی این بیماری به سرانجام رساندم.
این پژوهش چگونه به کارهای گذشته شما یا دیگر محققان متصل می‌شود؟
استادان من پیشینه‌ای غنی در تحقیقات بیماری‌های طیور و مهندسی ژنتیک دارند. من نیز در طول تحصیل روی مهمترین بیماری‌های طیور مانند آنفلوانزا و هپاتیت E، مالاریا، کلبسیلا و همچنین پپتیدهای ضد میکروبی نوین و مهندسی ژنتیک، تحقیق کرده‌ام. با توجه به جایگاه ایران در تولید طیور، توسعه این واکسن می‌تواند از خسارات اقتصادی جلوگیری کند. با توجه به اینکه ایران، جزء 14 کشور برتر در زمینه تولید گوشت مرغ و تخم مرغ در جهان است، ساخت یک واکسن موثر و کارآمد، می تواند با ایجاد ایمنی و پیشگیری از بیماری، از خسارات اقتصادی چند هزار میلیاردی آنفلوانزا جلوگیری کند.
دکتر رزم یار، دکتر پیغمبری و دکتر اصغری
مشکل اصلی که این پژوهش به آن پرداخت، چه بود؟ آیا در صنعت یا تحقیقات قبلی نادیده گرفته شده بود؟
متأسفانه برخی دانشجویان صرفاً به اتمام تحصیلات فکر می‌کنند و کمتر به طرح‌های کاربردی برای حل مشکلات صنعت طیور توجه دارند. همچنین، انجام این طرح‌ها نیازمند تلاش مستمر، حمایت مالی و امکانات کافی است. با وجود اهمیت بیماری آنفلوانزا در صنعت طیور، ارتباط مؤثر بین دانشگاه و صنعت شکل نگرفته و بسیاری از مطالعات پیشین صرفاً نظری بوده و کاربردی عملی نداشته‌اند.
آنفلوانزای پرندگان (H9N2) خسارات اقتصادی زیادی در ایران وارد کرده و واکسن‌های غیرفعال سنتی مورد استفاده، محدودیت‌های جدی دارند، از جمله:
-
خطرات کار با ویروس زنده
-
نیاز به میلیونها تخممرغ جنیندار
-
فرآیند پرهزینه و زمانبر تولید
-
عدم کارایی در صورت همهگیری انسانی
-
نیاز به تزریق (که هزینه واکسیناسیون را افزایش میدهد).
این محدودیت‌ها نشان میدهد که روش‌های سنتی تولید واکسن پاسخگوی نیازهای آینده نیستند و نیاز به راه‌کارهای نوین احساس می‌شود.
هدف اصلی این پایان‌نامه، طراحی و تولید نخستین واکسن نوترکیب آنفلوانزای پرندگان (H9N2) در ایران بود که با حذف نیاز به ویروس زنده و تخممرغ جنیندار، هزینه تولید را کاهش و بازدهی را افزایش می‌داد. این واکسن با قابلیت استفاده به روش‌های غیرتزریقی مانند مصرف خوراکی، آشامیدنی، اسپری و قطره چشمی، پس از سال‌ها مطالعه ژنتیکی، طراحی اختصاصی و انجام آزمایش‌های گسترده بیوانفورماتیکی، آزمایشگاهی و حیوانی با موفقیت توسعه یافت.
چه ابزارها یا روش‌های کلیدی استفاده شد؟ و چرا این گزینه‌ها را انتخاب کردید؟
به منظور تولید این واکسن، از مخمر پیکیا پاستوریس استفاده گردید که یک مخمر بسیار ایمن، دارای خواص پروبیوتیکی، دارای توانایی بسیار بالا در تولید پروتئین های نوترکیب و فاقد آلودگی اندوتوکسین است. تزریق آن به مدل های حیوانی، هیچگونه اثر جانبی نداشته است. این واکسن، بدون استفاده از ویروس زنده، بدون نیاز به تخم مرغ جنیندار، با صرف هزینه کمتر و بازدهی بیشتر تولید شده و پتانسیل استفاده به صورت تزریقی، آشامیدنی، اسپری و قطره چشمی را دارد.
از جمله روش‌های مورد استفاده می‌توان به روش ترانسفرم باکتری با شوک حرارتی، روش ترانسفرم مخمر با الکتروپوراسیون، خالص سازی پروتئین نوترکیب با ستون حاوی ذرات باردار نیکل، کشت های باکتریایی و مخمری در محیط های مخصوص، و آزمایش‌های گوناگونی از جمله واکنش زنجیرهای پلی مراز (PCR)، استخراج پلاسمید، SDS-PAGE، تست‌های برون تن (In vitro)، تست حیوانی، درون تن (In vivo)، تست‌های کامپیوتری (In silico)، آزمایش‌های بیوانفورماتیک و شبیه سازی رایانه‌ای پروتئین نوترکیب با ابررایانه اشاره کرد
بزرگ‌ترین چالش غیرمنتظره چه بود؟ چگونه آن را تحلیل و حل کردید؟
یکی از مهمترین چالش‌ها در ساخت این واکسن نوترکیب، نبود حمایت‌های مالی و امکانات کافی بود. این امر باعث شد تا برخی از مراحل تولید واکسن به کندی پیش برود.
دکتر سخاوتی و دکتر اصغری
اگر منابع نامحدود داشتید، چه جهتی برای توسعه این تحقیق پیش می‌گرفتید؟
با توجه به توان علمی این تیم تحقیقاتی، به جرات می توانم بگویم اگر منابع و امکانات کافی را در اختیار داشتیم، توانایی توسعه واکسن‌های پیشرفته روز دنیا را دارا بوده و می‌توانستیم در جهت پیشگیری از بیماری‌های مختلف دام و طیور و جلوگیری از صدمات اقتصادی چندین هزار میلیاردی آنان در کشور گام برداریم.
اگر فقط یک نکته برای نوشتن یک پایان‌نامه برتر به دانشجویان بگویید، چه خواهد بود؟
با توکل بر خداوند و با اراده‌ای قوی، در جهت رفع مشکلات صنعت و کمک به تولید، رساله‌ی خود را انتخاب کرده و تا آخر ادامه بدهید. اگرچه بسیار دشوار است، اما پایانش خوش است.
در پایان صمیمانه از استادان راهنمای این رساله، دکتر جمشید رزم یار (دانشیار دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران)، دکتر محمدهادی سخاوتی (دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد) و همچنین استادان مشاور، دکتر سیدمصطفی پیغمبری (استاد تمام دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران) و دکتر کیارش قزوینی (استاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد) که همواره هدایتگر اینجانب در مسیر علم‌آموزی و تعالی کشور عزیزم ایران بوده‌اند، تشکر می‌کنم.
نظر شما :